Küresel iktisadın “baş ağrısı” olmayı sürdüren yüksek enflasyon karşısında hükümetler, vatandaşların artan besin ve güç fiyatlarıyla başa çıkması ve öteki maliyetleri karşılaması için yeni tedbirler almaya devam ediyor.

Kovid-19 salgını kaynaklı arz zahmetleri ve Rusya-Ukrayna savaşının tesiriyle güç, emtia ve temel gereksinim unsurlarının fiyatları birçok ülkede yüksek seyrini koruyor.

Rusya-Ukrayna savaşının tetiklediği global belirsizlik; global iktisat ve finans dahil olmak üzere çok boyutlu bir tesire sahip olmaya devam ederken, güç dalındaki yüksek fiyatlar başka mal fiyatlarını tetiklemeye devam ediyor.

Dünya iktisadının enflasyonla uğraşı sürerken, yüksek enflasyon, gelişmekte olan ülkelerin yanı sıra gelişmiş ekonomilerde de insanların ömür maliyetini her geçen gün artırıyor. Dünya genelinde birçok ülkede çift haneli enflasyon görülmeye devam ederken, ülkelerin yüksek enflasyonla gayreti, sıkılaşan para siyasetleriyle birlikte resesyon telaşlarını de beraberinde getiriyor.

Bazı ekonomilerde enflasyon bu yılın ortasında ulaştığı tarihi düzeylerden yavaşça gerilemeye başlasa da hükümetler, enflasyonun vatandaşlar üzerindeki tesirini hayata geçirdikleri yeni tedbirlerle hafifletmeye çalışıyor.

Amerika kıtası

Dünyanın en büyük iktisadı ABD’de, bilhassa güç ve besin fiyatlarındaki artışların tesiriyle enflasyon 41 yılın doruğunu görmesinin akabinde son aylarda yavaşlama kaydetti. Ülkede Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), kasımda yıllık yüzde 7,1 ile beklenenden az arttı.

ABD idaresi, bilhassa akaryakıt fiyatlarındaki artışın enflasyonun değerli bir kısmını oluşturduğunu savunarak, akaryakıt fiyatlarını düşürmeye yönelik tedbirler alarak enflasyonla çaba etti.

ABD Lideri Joe Biden idaresinin mart ayında stratejik petrol rezervinden 180 milyon varilin üzerinde petrolün piyasaya sürülmesine müsaade vermesinin yanı sıra ağustosta enflasyonun düşürülmesine yönelik kapsamlı sıhhat, iklim ve vergi düzenlemelerini içeren 433 milyar dolarlık “Enflasyonu Düşürme Yasası” yürürlüğe girmişti.

Biden idaresi, son olarak, geçen ay ABD’de düşük gelirli hanelerin ısınma maliyetlerini azaltmalarına yardımcı olmak için 13,5 milyar dolarlık kaynak sağlanacağını duyurdu.

Amerika kıtasının başka büyük iktisadı Kanada’da da düşük gelirlilere yönelik takviyeler ve öğrencilere yönelik borç yardımı sağlandı.

Kanada, eylül ayında yüksek enflasyon karşısında düşük gelirli ailelere takviye maksadıyla 4,5 milyar Kanada doları (3,4 milyar dolar) meblağında tedbir paketi açıklamıştı. Kelam konusu pakette, düşük gelirli aileler için vergi indirimi ve bir sefere mahsus kira dayanağı yer almıştı.

Meksika hükümeti de ağustosta enflasyonla çaba için yaklaşık 575 milyar peso (28,7 milyar dolar) kaynak ayırmasının akabinde gelecek yıl taban fiyatı yüzde 20 artıracağını duyurdu.

Kolombiya hükümeti, taban fiyatta gelecek yıl yüzde 16’lık artışa gideceğini açıklarken, Ekvador hükümeti gelecek yıl için taban fiyatta yapılacak artış oranını yüzde 6 olarak belirledi.

Brezilya Senatosu, hükümetin harcama tavanının 145 milyar Brezilya reali (27,8 milyar dolar) artırılmasına yönelik anayasa değişikliğini onaylarken, gelecek devir fakir ailelere yönelik toplumsal yardım ödemelerinin uzatılmasının finansmanına müsaade verdi. Brezilya’nın petrol şirketi Petrobras da bu yıl akaryakıt fiyatlarında birçok sefer indirime gitti.

Arjantin idaresi de gelecek yıl gelir vergisi tabanını yükselteceğini açıkladı. Hükümet, ülkede faaliyet gösteren büyük petrol şirketleriyle akaryakıt fiyatlarının artışlarına bir üst hudut koyma konusunda mutabakata vardı. Ayrıyeten, Arjantin hükümeti, ülkede bu yıl yüzde 100’e ulaşacağı iddia edilen enflasyonu denetim altına almak gayesiyle yaklaşık 1.500 eserin fiyatının sabitlenmesi yahut sıkı bir formda düzenlenmesi için marketler ve tüketim malları tedarikçileriyle mutabakat yaptı.

Avrupa

Avro Bölgesi’nde ekimde yüzde 10,6 ile rekor düzeye çıkan yıllık enflasyon, kasımda yüzde 10,1’e geriledi.

Avrupa Birliği’ne (AB) üye ülkeler, enflasyonu üst istikametli baskılayan güç fiyatlarına karşı özel önlemler almayı sürdürürken, son olarak AB üyesi ülkeler, doğal gaza megavat saat başına 180 avro tavan fiyat uygulanmasında anlaştı.

AB bünyesindeki ülkeler bilhassa güç alanında çeşitli değerler almaya devam ediyor. Almanya hükümeti, ocak ayı prestijiyle meskenler ve sanayi siteleri için elektrik ile gaz faturalarına üst hudut getirilmesine yönelik 100 milyar avroluk bir yasa çıkardı. Ayrıyeten, Alman güç firmaları Uniper ve Sefe’nin kamulaştırılması da kabul edildi.

Fransa da güç kümesi EDF’yi kamulaştırmaya yönelik adım atarken, hükümet gelecek yıl haneler için güç fiyat artışlarını yüzde 15 ile sınırlayacağını açıkladı.

Çekya’da da büyük şirketler için elektrik ve doğal gaz fiyatlarının, halihazırda hanelere ve küçük şirketlere uygulanan fiyatlarla tıpkı düzeyde tutulması onaylandı.

Portekiz hükümeti, elektrik fiyatındaki artışı gelecek yıl yaklaşık 1 milyon hane ve küçük işletme için yüzde 3,3 ile sınırlayacağını duyurdu.

Slovakya da sübvansiyonlar ve ana elektrik tedarikçisiyle yapılan mutabakatla gelecek yıl haneler için güç fiyatlarını sınırlayacağını açıkladı.

Hırvatistan, mart ayına kadar elektrik fiyatlarını sınırlama kararı aldı.

Polonya ise gelecek yıl küçük işletmeler, hastaneler ve meskenler için elektrik fiyatlarını sınırlayacağını duyurdu. Ayrıyeten hükümet, taban fiyatı gelecek yıl iki kere ve daha evvel planlanandan daha fazla artıracağını açıkladı.

İtalya hükümeti de ailelerin ve firmaların yüksek güç maliyetleriyle başa çıkmalarına yardımcı olmak için gelecek yıl yaklaşık 21 milyar avro harcamayı planladığını belirtti.

Macaristan hükümeti ve özel kesim patronları, ülkede gelecek yıl için yüzde 16’lık taban fiyat artışı konusunda anlaşırken, Romanya hükümeti yeni yıl prestijiyle emekli maaşlarının yüzde 12,5 artırılacağını açıkladı.

Belarus ise fahiş fiyatları önlemek maksadıyla artırım yapılmasını yasakladı.

Asya-Pasifik

Asya’da da fiyat artışları karşısında hükümetler yeni tedbirler almaya devam etti.

Japonya’da enflasyonun tesirlerini hafifletmek için güç harcamalarına yönelik sübvansiyonları içeren 200 milyar dolarlık yeni bir harcama paketi açıklandı.

Eylül ayında akaryakıtta vergi indirimine gidilen, minimum fiyatta yüzde 5 ila 8 ortasında artırım yapılan Tayland’da, dizel yakıta yönelik tüketim vergisi indirimi 20 Ocak’a kadar uzatıldı.

Hindistan’da da lokal hükümetlerin yaklaşık 13 milyar dolarlık yardım paketleri açıklamasının akabinde hükümet, besin fiyat artışlarına yönelik yeni tedbirleri hayata geçirdi. Bu kapsamda, un fabrikaları ve bisküvi üreticileri üzere büyük tüketicilere 2 ila 3 milyon ton buğday sağlanacağı bildirildi. Hindistan hükümeti, eylül ayında arzı artırmak için pirinç ihracatına da kısıtlama getirdi.

Filipinler hükümeti, ithal pirinç ve öteki besin unsurlarına yönelik tarife indirimlerini 2023 sonuna kadar uzatma kararı aldı.

Avustralya hükümeti de doğal gaza bir yıl mühletle tavan fiyat getiren ve hanehalkları ile küçük işletmelere yönelik 1,5 milyar Avustralya doları (1,01 milyar dolar) yardım sağlamayı hedefleyen maddeyi hayata geçirdi.

Orta Doğu’da ise Mısır’da yüksek enflasyonla gayret kapsamında, 10 ila 15 stratejik ve temel emtia için “adil fiyat” belirlemeye yönelik bir komite kuruldu.

Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE) temmuz ayında toplumsal yardım harcamalarında artışa gidildi. BAE, düşük gelirli ailelere sağlanan mali dayanağı 28 milyar dirheme (7,6 milyar dolar) çıkarırken, Suudi Arabistan 20 milyar riyal (5,33 milyar dolar) kaynak ayırdı.