Levent AKBAY

Mısır’ın Şarm El Pir kentinde düzenlenen Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Çerçeve Kontratı 27. Taraflar Konferansı’nda (COP27) Türkiye’nin ‘ulusal katkı beyanı’ ile Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum tarafından açıklanan karbonsuzlaşma yol haritasında öngörülen gayeler ‘gerçekleşmesi imkansız bir senaryo’ olarak bulundu.

Bilim insanları ve güç uzmanların nazaran Etraf Bakanlığı’nın COP 27’de açıkladığı emisyon maksadına Türkiye fakat 2070’te ulaşacak. 2030 ve 2038’e ait emisyon amacının yüksek tutulması nedeniyle endüstriciler emisyon azaltımı için hiçbir ‘hedef baskısı’ hissetmeyecek. Kurulacak karbon piyasası da fonksiyonsuz kalacak. Hazırlıkları süren İklim Kanunu da Türkiye’nin karbonsuzlaşmasına yönelik uğraşlara katkıda bulunamayacak.

Sabancı Üniversitesi SHURA Güç Dönüşüm Merkezi’nin düzenlediği bir aktiflikte bir ortaya gelen Shura Yöneticisi Alkım Bağ Güllü, Mercator-İPM Araştırmacısı Prof. Dr. Ebru Voyvoda, COBENEFITS Projesi Kıdemli Proje Danışmanı Dursun Baş, İstanbul Siyasetler Merkezi’nde Kıdemli Uzman ve İklim Değişikliği Çalışmaları Koordinatörü Ümit Şahin bir yandan COP 27’den izlenimlerini paylaştı, bir yandan da Etraf Bakanlığı tarafından açıklanan ‘Ulusal Katkı Beyanı’nda yer alan emisyon azaltımı senaryosunu kıymetlendirdi. COP 27’de alınan kararları yorumlayan konuşmacılar fosil yakıtlardan çıkış, 100 milyar dolarlık ziyan finansmanı fonu, emisyon azaltımına ait olarak Kuzey ve Güney ülkelerinin durumları, ülkelerin bu süreçte hallerine ait değerlendirmelerde bulundular.

2053 net sıfır emisyon maksadı ile 7 dalda emisyon azaltımını içeren Türkiye’nin yeni Ulusal Katkı Beyanını kıymetlendiren konuşmacılar bu kapsamda 2030 yılı için yüzde 21 olarak açıklanan artıştan azaltım gayesinin yüzde 41’e çıkarılmasını böylece 2030 yılı için yaklaşık 500 milyon ton emisyon azaltımı öngörmesini, 2038’de emisyonda pik noktaya ulaşarak 2053’te sıfıra inilmesi sürecini satırbaşlarıyla şöyle değerlendirdiler:

Gerçekleşmesi imkansız senaryo

● Türkiye’nin emisyon azaltımına ait referans senaryosu değiştirilmedi. Bir evvelkinde olduğu üzere 2030’da 1 milyar 175 milyon tona çıkacağımız öngörülüyor.Türkiye’nin resmi azaltım senaryosuna nazaran 2030’a kadar burada yüzde 41 azaltım yapacağız. Akabinde 2038’de emisyonda pik yapacak, bu tarihten sonra da her yıl yüzde 13,6 azaltım yaparak 2053’te sıfıra ineceğiz. Bu da aşağı üst 800 milyon tona denk geliyor.

● Senaryoda Türkiye’nin emisyonda 2030’da 693 milyon tona çıkacağı öngörülüyor. Bu da 2010 emisyonlarının yüzde 32-33 üzerinde. Bu senaryoya nazaran bir yandan indirim ölçüsü yükseltilirken emisyonda da yüzde 32-33 artış yapılacağı manasına geliyor.

Verilen amaç emisyona lakin 2070’te ulaşırız

● Bu türlü bir senaryonun gerçekleşmesi imkansız. SHURA olarak hazırladığımız bir araştırmaya nazaran Türkiye 1 milyar 175 milyon tonluk emisyon ölçüsüne lakin 2070’te ulaşabiliyor. Bu ölçüye 2030’da ulaşılacakmış üzere bir bir senaryo yapmak gerçekçi değil. Üstelik buradan yüzde 41 düşüş yapıldığı vakit bizim referans senaryoda çıkmasını beklediğimiz emisyon ölçüsünden da 40 milyon ton yüksek çıkıyor. Sonuç olarak Türkiye çıkacaksa lakin 693 milyon tona çıkar. Bu durumda referans senaryo epeyce uygun hazırlanmış fakat ‘azaltım senaryosu’ olarak verilmiş.

Hedef konmamış manasına geliyor

Bu senaryo sanayi için, bölümler için fiilen emisyon azaltımı gayesi konmaması manasına geliyor. Bu durumda kesimler açısından da rastgele bir gaye kalmamış oluyor. Böylesine bir gaye olduğunda ne şirketler, ne kurumlar harekete geçebilir. Zira bu amaç “Bugün ne yapıyorsanız, onu sürdürün” manasına geliyor. Halbuki bir gaye verildiği vakit ülke olarak, dallar olarak, “Bu maksada uymadığımız takdirde ziyan görürüz.” zorlaması olması ve bu maksada uymak için gayret gösterilmesi lazım.

● Üstelik bu kömürü artıran bir senaryo. 2030’da 693 milyon tonluk emisyon gayesinde bile kömür kullanımı artıyor. Kömürü artıran bir senaryoda Türkiye’de rastgele bir dönüşüm yapılamaz.

● Öte yandan özel kesimin bu süreçte daha ileride olduğunu görüyoruz. Sanayi kuruluşları emisyonlarını azatlım programları yapıyorlar. Regülatif irade ortada yoksa zıddının talep edilmesi ve istenmesi gerekiyor. Aksi halde iklim müzakerelerinin de manası kalmaz. Aslında Trump vaktindeki ABD görüşü de böyleydi. Müzakerelere gerek yok ülkeler emisyon azaltımını kendi kendilerine yapacaklar.

İklim Kanunu da meyyit doğacak

● Bu senaryo İklim Kanunu’nu da işlevsiz bırakacak. Zira İklim Kanunu bu senaryo ile paralellik taşıyor. Kanun’un yarısı Karbon Ticaret Sistemi’nin nasıl çalışacağını düzenliyor.Bu durumda Karbon Ticaret Sistemi de boşa çıktı.Böyle bir yol haritası ile hangi, ne kota koyacaksınız? Karbonu nasıl fiyatlayacaksınız? Sıfır fiyatlı bir karbon piyasamızın olacağı çok net.

Türkiye, 2015’te sunduğu Ulusal Katkı Beyanı çerçevesinde 2030’a kadar hiç tedbir alınmazsa emisyonların 1 milyar 175 milyon tona çıkacağını, verilen beyanla bu ölçünün 929 milyon ton düzeyinde tutulacağını söylemişti. Türkiye yeni Ulusal Katkı Beyanı ile 2030 yılına kadar emisyonları 725 milyon ton civarında tutmayı amaçladığını lisana getirmiş oldu.

Bakan Kurum COP 27’de ne demişti?

“Ülkemizin 2053 net sıfır emisyon ve yeşil kalkınma gayeleri ile iklim değişikliğiyle gayretimizde yeni bir devri başlatmış bulunuyoruz. Bu kıymetli çalışmalarımızın sonucunda iki kıymetli kararımızı sizlerle paylaşmak istiyorum. Birincisi; iklim değişikliğiyle çabada kıymetli bir referans olacak, Türkiye’nin Ulusal Katkı Beyanını, iştirakçi ve şeffaf bir anlayışla tüm kurumlarımız ve özel kesimle istişare ederek, bilimsel bir yaklaşımla hazırladık. İktisat genelinde, 7 emisyon azatlım kesimini ve ahenk bileşenini içeren evrakımızı, bir evvelkinden daha savlı gayelerle, ülkemizin yeşil dönüşümünü gerçekleştirecek 2053 net sıfır amacımıza uygun olarak güncelledik. Bu kapsamda, Türkiye olarak 2030 yılı için yüzde 21 olarak açıkladığımız artıştan azaltım amacımızı yüzde 41’e yükseltiyoruz. Böylelikle, ülke olarak, 2030 yılı için, yaklaşık 500 milyon ton emisyon azaltımı yapmış olacağız. İkinci olarak, en geç 2038 yılında emisyonlarımızı zirve noktasına ulaştıracak ve net sıfır amacımıza güçlü politikalarımızla ilerlemeye devam edeceğiz.”

Shura hakkında…

SHURA Güç Dönüşümü Merkezi yenilikçi bir güç dönüşümü platformu olarak, güç dalının karbonsuzlaşmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. SHURA, Türkiye’deki güç dalının politik, teknolojik ve ekonomik istikametleri üzerine yapılan çalışmaların tartışıldığı, sürdürülebilir ve geniş kabul görmüş ortak bir yere olan muhtaçlığı karşılamak için kurulmuştur. SHURA’nın misyonu gerçeklere dayalı tahliller ve en aktüel bilgiler ışığında, Türkiye’nin düşük karbonlu bir güç sistemine geçişi hakkındaki tartışmaları desteklemektir. Farklı paydaşların bakış açılarını dikkate alan merkez, bu geçişin ekonomik potansiyeli, teknik fizibilitesi ve ilgili siyaset araçlarına yönelik bir anlayış oluşturulmasına katkı sunmaktadır. SHURA Güç Dönüşümü Merkezi, European Climate Foundation (ECF), Agora Energiewende ve Sabancı Üniversitesi İstanbul Siyasetler Merkezi (İPM) iştirakinde kurulmuştur.